Gia Cát Lượng không chỉ nổi tiếng là người tài đức song toàn với tài năng “xuất quỷ nhập thần”, đoán mưu lập kế , trên thông thiên văn dưới tường địa lý. Bên cạnh đó, ông còn được biết đến với những lời răn dạy đúc kết tinh hoa trí tuệ của bậc thánh nhân. Lĩnh ngộ được 1 câu có thể khiến bạn hưởng lợi ích cả đời.
Về Gia Cát Lượng
Gia Cát Lượng, biểu tự Khổng Minh, hiệu là Ngọa Long là người đất Dương Đô, sinh vào năm Tân Dậu 181 và mất năm 234 thời Hán Linh Đế. Sinh thời, ông là một người “trên thông thiên văn, dưới tường địa lý”, là nhà chính trị, ngoại giao, nhà chỉ huy quân sự và cũng là một nhà phát minh kỹ thuật đại tài thời Tam Quốc.
Đặc biệt, Gia Cát Khổng Minh còn là một công thần khai quốc, phò tá Lưu Bị gây dựng nên nhà Thục Hán, sau hình thành thế chân vạc Tam quốc, liên minh Thục- Ngô chống Ngụy.
Dưới thời Lưu Bị, Khổng Minh nắm giữ nhiều chức vị quan trọng, và được coi là một chiến lược gia xuất sắc nhất mọi thời đại, sáng ngang với Tôn Tử.
Không chỉ có tài trí hơn người, Gia Cát Khổng Minh còn là người tài đức song toàn, có lòng tận trung báo quốc, được người đời kính trọng và nể phục. Vì thế mà trong dân gian thường ca ngợi “Tuyệt nhân là Lưu Bị, tuyệt gian là Tào Tháo, Tuyệt trí là Khổng Minh).
Gia Cát Khổng Minh không chỉ là một vĩ nhân có sức ảnh hưởng lớn ở thời đại bấy giờ, mà còn là một nhân vật vĩ đại trong lòng nhiều thế hệ sau này, cả ở Trung Quốc cũng như nhiều quốc gia khác trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
Những câu nói để đời của bậc thánh nhân này đã trở thành phương châm sống của biết bao người, xứng đáng là một tài sản vô giá đối với văn hóa nhân loại.
Những câu nói tinh hoa trí tuệ của ông
Phi Đạm Bạc Vô Dĩ Minh Chí, Phi Ninh Tĩnh Vô Dĩ Trí Viễn
Dịch nghĩa: Không đạm bạc thì không tỏ rõ được chí hướng, không yên tĩnh thì không thể xây dựng được chí hướng cao xa.
Con người trong cuộc sống, nếu không sống trong cảnh đạm bạc, sống một cách giản dị thanh cao thì khó có thể tỏ rõ được chí hướng của mình. Cuộc sống danh lợi, vật chất sẽ che mờ lý trí, dễ khiến con người đánh mất đi chí hướng ban đầu của mình.
Tương tự, nếu muốn có được chí hướng cao xa, có tầm nhìn sâu rộng, cần phải giữ được tâm tưởng thanh tịnh, yên bình.
Đây là lời răn dạy sâu sắc mà Gia Cát Khổng Minh gửi đến con trai mình, và cũng là bài học quý giá để người đời suy ngẫm. Đạm bạc ở đây không phải là cuộc sống ở ẩn, túng thiếu, mà ý chỉ một lối sống không màng danh lợi, không để vật chất che mờ lý trí.
Tâm không tạp niệm, tư tưởng không rối ren ắt sẽ tỏ rõ được chí hướng cao rộng, sáng ngời.
Quý Nhi Bất Kiêu, Thắng Nghi Bất Bội, Hiền Nhi Năng Hạ, Cương Nhi Năng Nhẫn
Dịch nghĩa: Cao quý không kiêu ngạo, chiến thắng không tự mãn, hiền tài vẫn phải khiêm nhường với người dưới, cương trực mà bao dung nhẫn nại.
Người quân tử dù ở địa vị cao, dù có lập được chiến công hiển hách cũng phải giữ được sự khiêm nhường, không tự cao tự đại, không lên mặt, tự mãn với người kém hơn mình mà phải luôn nhẫn nại bao dung, trong cương có nhu, ấy mới là bậc chính nhân quân tử.
Đời người lúc thăng lúc trầm, ở nơi đỉnh cao cũng không vỗ ngực tự kiêu mới có thể được lòng người trên kẻ dưới. Ngược lại, những kẻ ỷ vào tài năng, địa vị hơn người mà dương dương tự đắc, thì suy cho cùng cũng chỉ là kẻ tầm thường.
Thiếu tráng bất nỗ lực, lão đại đồ thương bi
Nghĩa là: Lúc còn trẻ đầy sinh lực nếu như không cố gắng thì khi về già sẽ hối tiếc những tháng ngày đã qua.
Một trong những khuyết điểm của con người đó là không dám làm những gì mình mong muốn và khao khát khi còn trẻ, khi còn có thể làm được. Để đến khi sức tàn lực kiệt, mới nhận ra mình đã để lãng phí quãng thời gian tươi đẹp và nhiệt huyết nhất của cuộc đời như thế nào.
Thời gian trôi qua rất nhanh, vùn vụt như ánh mây bây qua cửa sổ, nếu không cố gắng và nỗ lực, khi đã quá tuổi chỉ còn lại nuối tiếc và bi thương. Ngoảnh lại đã thấy tóc bạc mái đầu, bệnh tật đầy thân mà công danh sự nghiệp vẫn chưa vẹn toàn.
Cúc Cung Tận Tụy, Tử Nhi Hậu Dĩ
Dịch nghĩa: Hết lòng tận tụy, đến chết mới dừng
Người quân tử một khi làm việc gì phải dốc hết lòng hết sức, tận tụy, nhiệt thành đến cùng, đến lúc chết mới thôi. Đây là phẩm chất luôn được đề cao, là chuẩn mực đánh giá người quân tử trong xã hội thời xưa.
Câu nói này khiến cho ta phải suy ngẫm, bởi trong xã hội hiện đại, con người ngày càng sống vì tư lợi cá nhân, nhiều người làm việc cốt cho có, coi công việc chung không phải là việc của mình.
Lối sống hời hợt, thiếu tận tụy trong công việc của một bộ phận người trong xã hội đang làm mai một dần những phẩm chất quý báu của con người, là một “căn bệnh” cần mạnh tay chữa trị.
Đãi Mạn Tắc Bất Năng Khai Tinh, Hiểm Táo Tắc Bất Năng Lý Tính
Dịch nghĩa: Lười nhác không thể tinh thâm, nóng nảy mạo hiểm không thể có lý tính
Mỗi một con người sinh ra ở đời đều có một sứ mệnh riêng, có một lợi thế, tài năng riêng của mình. Nếu lười nhác không chịu học hỏi, trau dồi hoàn thiện bản thân, hay chỉ biết tự thỏa mãn với những gì mình đang có hoặc đã đạt được thì muôn đời vẫn chỉ dậm chân tại chỗ, không thể đạt được đến độ uyên bác, tinh thông.
Những người lười nhác thường sẽ dần thụt lùi so với xã hội, dễ trở thành kẻ thất bại vì không có chí tiến thủ.
Ngoài ra, mỗi người khi hành sự cũng cần phải giữ được tâm tính ôn hòa. Khi quá nóng nảy, mạo hiểm sẽ khó nghĩ được thông suốt, thiếu tỉnh táo dẫn đến đưa ra những quyết định sai lầm, có thể dẫn đến những hậu quả đáng tiếc.
Thế Lợi Chi Giao, Nan Dĩ Kinh Viễn
Dịch nghĩa: Kết giao nhờ quyền thế, lợi ích khó bền lâu
Những mối quan hệ xây dựng dựa trên quyền thế hay sự lợi dụng lẫn nhau về lợi ích thì không bao giờ gắn bó, tồn tại được lâu dài.
Đây là một vấn đề xảy ra trong xã hội từ xưa đến nay, thời nào cũng có, ở đâu cũng có. Điển hình như việc lợi dụng mối quan hệ quyền thế, tiền bạc hay xu nịnh để có được một vị trí, bất kể sự hạn chế về tài năng hay kinh nghiệm.
Tuy nhiên, cũng cần phải nhớ rằng, “Tửu nhục bạn hữu”- hết rượu hết thịt rồi cũng hết bạn. Hết quyền, hết tiền, hết khả năng lợi dụng thì mối quan hệ kết giao cũng chẳng còn.
Vấn Chi Dĩ Thị Phi Nhi Quan Kỳ Chí
Dịch nghĩa: Muốn xem xét chí hướng của một người phải hỏi người đó về chuyện thị phi, đúng sai phải trái.
Muốn đánh giá chí hướng của một con người, cần nhìn vào cách người đó nhận định về điều phải lẽ trái để biết được lập trường của họ. Kẻ không phân rõ đúng sai, lập lờ đen trắng ắt không phải người cương trực và không có chí lớn để có thể giao trọng trách.
Ngược lại, người có lập trường kiên định, biết phân rõ phải trái, biết cách hành xử đạo đức ắt là người chính trực, có chí hướng cao xa và tấm lòng độ lượng, là người có thể tin cậy, cộng tác lâu dài.
Hữu Nan, Tắc Dĩ Thân Tiên Chi; Hữu Công, Tắc Dĩ Thân Hậu Chi
Dịch nghĩa: Gặp khó, tự thân đi đầu; có công, tự thân lùi lại
Bậc trượng phu không ngại đương đầu với việc khó, luôn xông pha trước nhất, không màng danh lợi, không mưu cầu được tôn sùng, báo đáp.
Như Triệu Vân thời Tam Quốc, dẫu luôn xông pha trận mạc, lập nhiều chiến công hiển hách vẫn giữ được đức tính khiêm nhường, lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ.
Đây là đức tính thời nào cũng cần có, cần phải được nêu cao. Nếu ai cũng chỉ sống cho mình trước tiên thì xã hội sẽ chỉ ngày càng đi xuống.
Phi học vô dĩ quảng tài, phi chí vô dĩ thành học
Nghĩa là: Không học thì sẽ không mở rộng được cái tài, học mà không có ý chí sẽ không có thành quả.
Người chí sĩ thời cổ đại luôn mang theo khí khái khoan dung, tầm mắt rộng mở, nhìn xa đầy tính cương nghị và quyết đoán. Người đi học mà không nằm lòng kinh thư, không có ý chí, không có chính kiến thì cũng không được coi là chí sĩ chân chính.
Người không học không khác gì người “đi trong đêm tối”, người không học như ngọc không mài. Nếu không học thì con người sẽ trở nên tăm tối như viên ngọc không được mài giũa, không có giá trị.
Đãi mạn tắc bất năng khai tinh, hiểm táo tắc bất năng lý tính
Nghĩa là: Lười nhác thì không thể tinh thông, nóng nảy mạo hiểm thì không thể có lý tính.
Mỗi người đều có tài năng và sở trường riêng nhưng không phải cũng biết cách phát huy hết những năng lực đó.
Nếu bản thân lười nhác, tự bỏ qua chính mình, tự mãn với thành quả hoặc hoãn lại công việc, học hành, dành quá nhiều thời gian vào những hoạt động bên ngoài mà không chăm lo cho các kỹ năng của bản thân thì người đó đang bước vào con đường thất bại.
Người nóng nảy, mạo hiểm sẽ không đủ lý tính dể đưa ra các quyết định đúng đắn cho mọi tình huống, nên dễ mắc những sai lầm chí mạng, đẫn đến thất bại. Tiêu biểu nhất là Trương Phi thậm chí còn mất mạng đã minh chứng cho câu nói này.
