Chú Hỏa là một trong tứ đại hào phú lừng lẫy của Sài Gòn xưa, tài sản của ông rải khắp Sài Gòn – Gia Định – Chợ Lớn. Xung quanh khối tài sản kếch sù ấy là những câu chuyện ly kỳ vô cùng hấp dẫn về một trong “tứ đại hào phú” của vùng đất Nam Bộ xưa.

 Chú Hỏa – “vua nhà đất” – với gần 30.000 căn nhà phố khắp Sài Gòn – Gia Định – Chợ Lớn. (Ảnh: Internet)

“Chú Hỏa” (1845-1901) – theo cách gọi phổ biến – là một trong tứ đại hào phú lừng lẫy của Sài Gòn xưa mà dân gian từng tôn vinh: “Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường, tứ Hỏa” (Huyện Sỹ – Lê Phát Đạt; Tổng đốc Phương – Đỗ Hữu Phương; Bá hộ Xường – Lý Tường Quan và chú Hỏa – Hui Bon Hoa).

Theo nhiều tài liệu nghiên cứu, quê của ông ở tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc), gốc người Minh Hương. Tổ tiên ông chạy sang Việt Nam lánh nạn sau khi người Mãn Châu đánh bại nhà Minh. Ông khởi nghiệp từ gánh ve chai, về sau nhập quốc tịch Pháp, có tên là Jean Baptiste Hua Bon Hoa.

Lưu lạc nơi đất khách, chỉ từ một gánh ve chai mà Chú Hỏa – một trong “tứ đại hào phú” của vùng đất Nam Bộ xưa đã gây dựng nên một sản nghiệp đồ sộ với trên 30.000 căn nhà ở các vị trí đắc địa nhất Sài Gòn.

Xung quanh cuộc đời của Hua Bon Hoa (Hứa Bổn Hoà, tức chú Hỏa), một trong “tứ đại hào phú” của vùng đất Nam Bộ xưa đến nay vẫn còn lưu truyền nhiều giai thoại ly kỳ. Ông là người có nhiều huyền thoại và để lại nhiều dấu ấn nhất, trong đó phải kể đến tấm lòng không chỉ thu vén cho riêng mình mà còn biết hướng tới cộng đồng của ông, theo sách ghi chép lại: “Tuy làm giàu cho mình đã đành, nhưng cũng giúp ích rất nhiều cho sự mở mang thịnh vượng kinh tế miền Nam”.

Thành “ông vua nhà đất” nhờ bán ve chai

Rất nhiều người kể rằng có xuất thân nghèo khổ, Chú Hỏa từng kiếm sống bằng nghề buôn bán phế liệu, trong một lần thu mua ve chai, Chú Hỏa nhặt được cả túi vàng nằm trong một chiếc ghế nệm cũ. Người khác nói rằng Chú Hỏa đã mua được bức tượng đúc đồng nhưng bên trong đầy vàng. Rất nhiều giai thoại về Chú Hỏa được người đời truyền tai nhau, nên cũng không thể biết chính xác được.

Theo thông tin được lưu truyền rộng rãi nhất thì sau khi phất lên nhờ số vàng kiếm được, chú Hỏa chuyển sang kinh doanh nhà đất, chiếm lĩnh thị trường bất động sản mà Sài Gòn thời đó hầu như vẫn còn ít người quan tâm đến.

Và với con mắt tinh đời, chú Hỏa nhìn ra ngay tiềm năng của một vùng đất hoang phế, còn nhiều ao hồ quanh con rạch ngay trung tâm Sài Gòn đang có kế hoạch san lấp để xây chợ Bến Thành.

Nghĩ là làm, chú Hỏa mua toàn bộ vùng đất mới san lấp quanh vị trí xây chợ. Khi chợ Bến Thành xây xong, Hứa Bổn Hỏa nghiễm nhiên có trong tay 20.000 cái nền nhà thuộc khu đất vàng. Từ 20.000 cái nền nhà ấy ông lập tức biến nó thành 20.000 căn nhà phố cho thuê.

Sau đó, Chú Hỏa lập Công ty Hua Bon Hoa và các con, sở hữu hàng chục tiệm cầm đồ, trên 30.000 căn nhà phố cho thuê trên đường Nguyễn Huệ, Lê Lợi, Ðồng Khởi đắc địa nhất Sài Gòn. Nhiều công trình còn tồn tại đến hôm nay như Khách sạn Majestic, khu nhà khách Chính phủ,… nên dân gian có câu: “Ði tàu chú Hỷ, ở nhà chú Hỏa”. Sau Thế chiến thứ nhất, Công ty Hua Bon Hoa còn mở chi nhánh tại Hạ Môn, Thượng Hải, Hong Kong, Ðài Loan…

Khách sạn Majestic do dòng họ Hui bon Hoa xây dựng và tặng TP Sài Gòn thời thuộc Pháp – (Ảnh tư liệu, nguồn Internet)

Bảo tàng Mỹ thuật thành phố, khách sạn Majestic, Bệnh viện Từ Dũ, Trung tâm cấp cứu Sài Gòn, Nhà khách Chính phủ, chùa Kỳ Viên, khách sạn Palace – Long Hải…là những công trình tiêu biểu còn được sử dụng đến tận ngày nay.

Maternité Indochinoise (Bảo sanh viện Đông Dương, nay là Bệnh viện Từ Dũ) xây dựng trên miếng đất do dòng họ Hui Bon Hoa tặng và xây dựng; diện tích 19.123m2 trên đường Arras (nay là đường Cống Quỳnh, Q.1, TP. HCM) ( Ảnh: Interenet)

Những ngày cuối đời, ông ước nguyện có một căn nhà chung cho toàn bộ con cháu chung sống nhưng chưa thực hiện. Sau này, con cháu Chú Hỏa quyết định làm dinh thự . Tòa nhà được xây năm 1929 và hoàn thành 5 năm sau đó do kiến trúc sư người Pháp tên Rivera thiết kế. Xây kiên cố hình chữ U, dinh thự có 4 tầng, mái lợp ngói âm dương, tường nhà được đúc kiên cố, dày 40-60 cm, kiểu dáng kiến trúc cổ hòa hợp giữa hai trường phái xây dựng Á – Âu.

Dinh thự của chú Hỏa nằm ở khu tứ giác đắc địa của Sài Gòn là Phó Đức Chính – Lê Thị Hồng Gấm – Calmette – Nguyễn Thái Bình, là nơi đầu tiên ở Sài Gòn có thang máy, điều cực kỳ xa xỉ ở Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ 20. Là sản phẩm của châu Âu nhưng thang máy lại được làm bằng gỗ, bên trong được bài trí, chạm trổ như một chiếc kiệu của quan.

Tương truyền khi thiết kế, dinh thự này có 100 cửa lớn, cửa nhỏ và cửa sổ. Thế nhưng, Toàn quyền Đông Dương khi duyệt thiết kế đã bắt chủ nhân bỏ đi một cửa và không được mở cổng chính với lý do cổng này to hơn cổng Dinh toàn quyền, vậy nên hiện nay dinh thự chỉ có 99 cửa.

Dinh thự của gia đình chú Hỏa hiện được sử dụng làm bảo tàng mỹ thuật để phục vụ công chúng ( Ảnh: Internet)

Sau năm 1975, gia đình ông Hứa Bổn Hòa chuyển sang nước ngoài định cư, căn nhà được sử dụng làm Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM. Năm 1992, bảo tàng đi vào hoạt động và là nơi trưng bày của hơn 20.000 cổ vật của các thời kỳ.

Cấu trúc bên trong tòa nhà hiện bao gồm: tầng hầm dành cho khối văn phòng làm việc; tầng trệt dành cho các gallery hoạt động triển lãm và kinh doanh tranh như Không Gian Xanh, Lạc Hồng, Nhật Lệ, Spring…; lầu 1 là nơi trưng bày tranh tượng mỹ thuật; lầu 2 trưng bày các đồ gốm sứ, thủ công mỹ nghệ truyền thống.

Bảo tàng cũng là địa điểm tổ chức các triển lãm lớn về mỹ thuật trong và ngoài nước. Hiện, nơi này mở cửa tất cả các ngày trong tuần cho khách du lịch tham quan. Trong bảo tàng còn lưu giữ nhiều hiện vật vốn là đồ dùng của gia đình Chú Hỏa.