Trần Trinh Trạch là một trong “Tứ đại phú hộ” Sài Gòn xưa, ông là cha đẻ của “Công tử Bạc Liêu” Trần Trinh Huy. Ông giàu lên nhờ nghề “đỏ đen” nên sau này đến đời con cháu vì ham mê cờ bạc, cuối cùng cũng tán gia bại sản.
Nhà nghèo, phất lên nhờ lúa và muối
Ông Trần Trinh Trạch vốn sinh ra trong một gia đình nghèo khó ở Bạc Liêu, lúc nhỏ ông phải đi ở đợ cho một gia đình giàu có trong vùng. Vì cậu ấm con của người chủ bằng tuổi ông vốn làm biếng, ham chơi nên ông Trạch được cho đi học tiếng Pháp thay.
Nhờ cơ may “đi học hộ” này mà ông được biết cả chữ quốc ngữ lẫn tiếng Pháp. Với vốn liếng học hành đó khi lớn lên, ông không đi làm thuê nữa mà xin vào làm trong Tòa hành chính tỉnh Bạc Liêu và trở thành “thầy ký”.
Ông Phan Văn Bì khi ấy là bá hộ có ruộng đất nhiều nhất ở Bạc Liêu. Những năm cuối thế kỳ 19, ông còn được mệnh danh là vua lúa gạo Nam Kỳ.
Hàng năm, ông Bá hộ thường lên Tòa hành chính tỉnh để đóng thuế điền đại. Nhiều năm ông cũng đã để mắt tới thầy ký Trạch còn trẻ mà mặt mày sáng sủa, hiểu biết lại đứng đắn, đàng hoàng nên mời về nhà chơi, để cô con gái thứ tư tên Phan Thị Muồi có cơ hội gặp mặt. Hai bên đều ưng nhau, ông Bì tổ chức đám cưới và cho cặp đôi một số ruộng đất làm vốn.
Ông Trần Trinh Trạch vốn sinh ra trong một gia đình nghèo khó ở Bạc Liêu (Ảnh: internet)
Sau khi lấy vợ, ông nghỉ chân thư ký ở tòa hành chính. Được cha vợ cho một phần đất, ông trở thành điền chủ, đứng ra quản lý điện đại. Vì là người thông minh, có học, lại không ăn chơi cộng thêm có được động lực từ cha vợ nên ông Trần Trinh Trạch phất lên nhanh chóng.
Những người con khác của ông Bì do ham mê cờ bạc nên ruộng đất của họ đều lần lượt cầm cố về tay ông Trạch hết. Lúc đầu, ông Bá hộ không vui vì con rể đã nắm hết ruộng đất. Nhưng sau này ông đành nghĩ “lọt sàng xuống nia” nên thôi. Gia tộc Trần Trinh bắt đầu gây dựng tiếng tăm từ đó.
Chân dung vợ chồng ông Trần Trinh Trạch.
Bằng tầm nhìn xa trông rộng của mình, ông đầu tư vào ruộng muối và trúng thầu trở thành nhà cung cấp muối cho các tỉnh Nam Kỳ. Lúc này, ông tiếp tục mua thêm ruộng và trở thành đại điền chủ có số ruộng đất nhiều nhất Đông Dương.
Tới 11/13 lô ruộng muối của cả tỉnh Bạc Liêu với hơn 50.000 mẫu ruộng muối đều thuộc sở hữu của ông. Riêng ruộng lúa ông có 74 sở điền, các con số ghi lại không giống nhau, lúc thì 110.000 mẫu, lúc thì 150.000 mẫu. Dù là con số nào thì không có đại điền chủ nào ở Nam Bộ có thể sánh với ông Trần Trinh Trạch về số ruộng đất.
Người sáng lập ngân hàng đầu tiên của người Việt
“Tứ Trạch” là Trần Trinh Trạch (1872-1942) hay thường gọi là Hội đồng Trạch, nguyên là thành viên của Hội đồng Tư mật Nam Kỳ (Conseil Privé). Dân gian còn gọi là Hội đồng Trạch, nguyên Chánh Hội trưởng và đồng sáng lập Ngân hàng Việt Nam – ngân hàng đầu tiên do chính người Việt Nam sáng lập và điều hành.
Năm 1927, Trần Trinh Trạch đồng sáng lập và điều hành Ngân hàng Việt Nam – ngân hàng đầu tiên của người Việt Nam, trụ sở đặt tại Sài Gòn. Ông Trần Trinh Trạch làm Chánh Hội trưởng – tương đương với chức Chủ tịch Hội đồng quản trị ngân hàng ngày nay.
Ông Huỳnh Đình Khiêm, nghiệp chủ ở Gò Công, làm Hội trưởng danh dự. Ông Nguyễn Tân Văn, nghị viên Hội đồng thành phố làm Phó H ội trưởng. Ông Nguyễn Văn Của, chủ nhà in, làm quản lý- tương đương chức Giám đốc ngân hàng ngày nay.
Trụ sở công ty tín dụng An Nam (Việt Nam Ngân hàng) ở góc Boulevard Charner và Ohier, Sài Gòn (góc đại lộ Nguyễn Huệ và Tôn Thất Nghiệp, TP HCM ngày nay). Ảnh tư liệu.
Có 7 người con, trong đó có ba con trai, ông Trạch đặt niềm tin nhiều nhất vào cậu Ba Huy sẽ trở thành người tiếp quản cơ ngơi điền thổ của ông.
Khi cậu hai này lớn lên được ông Trạch cho du học ở Pháp. Ngày cậu Ba Huy học thành tài về nước, Hội đồng Trạch lên tận Sài Gòn đón con. Ông còn quyết định mua thêm một xe hơi mới thật hoành tráng thay cho chiếc xe Ford đang xài để cậu Ba Huy “áo gấm về làng”.
Ông mướn khách sạn trước chợ Bến Thành, đoạn thả bộ ra ngã tư Charner – Bonard (giờ là ngã tư Nguyễn Huệ – Lê Lợi) có một hãng bán xe hơi danh tiếng để coi xe. Ông xem chiếc xe Chevrolet mắc tiền nhất, kêu sốp phơ (tài xế) kiểm tra kỹ càng, rồi ông leo lên ngồi thử xem có vừa ý không, đến khi ưng rồi ông mới trả tiền, mua luôn.
Cậu ba Huy- tức công tử Bạc Liêu – Trần Trinh Huy
Cậu Ba Huy khoe học ở Pháp có cả bằng lái máy bay rồi thuyết phục ông Trạch nên mua máy bay, vì có máy bay thăm lúa rất nhanh, đồng thời nếu có dịch sâu rầy, cào cào, châu chấu thì dùng máy bay phun thuốc trừ sâu sẽ rất nhanh và hiệu quả hơn. Bùi tai, ông Trạch duyệt luôn cho cậu Ba Huy đặt mua một chiếc.
Trên tờ báo La Courrier Saigonnais lúc bấy giờ đã loan tin giật gân với tít lớn ở trang nhất, tạm dịch là: “Ông điền chủ Trần Trinh Huy ở Bạc Liêu sắm một chiếc máy bay và làm sân bay trên đất của ông ở Cà Mau”.
Công tử Bạc Liêu xài xe cực sang, đó là chiếc Peugeot thể thao, sản xuất năm 1922. Loại xe này cả miền Nam khi ấy chỉ có 2 chiếc, một chiếc của ông Huy còn chiếc kia là của vua Bảo Đại.
Lúc ấy cả Việt Nam cũng chỉ có 2 chiếc là của Công tử Bạc Liêu và của vua Bảo Đại. Nếu không tính vua Bảo Đại được trang bị máy bay riêng từ tiền ngân khố quốc gia lúc ấy, thì Công tử Bạc Liêu là người Việt Nam đầu tiên có máy bay riêng.
Đến ngày khánh kiệt…
Giàu có nhưng ông Trần Trinh Trạch cũng nổi tiếng là người chí thú làm ăn, không ăn chơi gì nhiều trừ hai sự kiện kể trên liên quan đến con trai.
Năm 1942, sau khi mừng thọ tuổi 70 được hơn tháng, ông Trạch nói cậu Ba Huy lái xe đưa ông lên Sài Gòn chơi, tắm biển Vũng Tàu rồi lên Đà Lạt. Nhưng sau khi tắm biển lâu quá ông bị cảm lạnh, sức yếu nên mất.
Đám tang của ông lớn chưa từng, kéo dài đến 7 ngày 7 đêm. Tá điền, dân chúng tới viếng và đeo tang đều được đãi ăn uống và cho 1 giạ lúa. Đám tang ông cả chục ngàn người tham gia, tới mức xe tang đã đến nghĩa trang cách thị xã Bạc Liêu 5 km mà dòng người đi theo vẫn chưa ra khỏi thị xã.
Nhà công tử Bạc Liêu (Ảnh: internet)
Sau khi ông qua đời, khối tài sản kếch xù của ông cũng dần tiêu tán hết vì con cái. nhất là Công tử Bạc Liêu khét tiếng ăn chơi. Có nhiều giai thoại kể về độ ăn chơi khét tiếng của Công tử Bạc Liêu như đốt tiền nấu chè, đổi nhà phố lấy người đẹp,…
Sau này, con cái ông được bồi thường tiền do chính sách cải cách điền địa, nhưng không biết làm ăn nên thống nhất bán biệt thự ở Sài Gòn đi, gửi tiền vào ngân hàng lấy tiền lãi chia nhau sống.
Cả một gia tộc nức tiếng giàu có một thời dần dần chỉ còn trong tiềm thức, ai cũng thấy quá tiếc nuối cho một thời vang bóng…
Theo Blogdoanhnhan
