Cuộc đời của Hàn Tín được nhận xét là thành bại bởi một người tri kỷ: “Thành cũng Tiêu Hà, bại cũng Tiêu Hà”.
Nói đến triều đại nhà Hán, không thể không nhắc đến đại công thần khai quốc Hàn Tín. Dân gian xưa nay có câu: “Giang sơn nhà Hán do Hàn Tín thắng trận mà có”, có thể thấy công lao của Hàn Tín là vĩ đại nhất.
Trong lịch sử, Hàn Tín được mọi người tôn xưng là “Binh thánh” để nói nên tài năng cầm quân của ông. Trong sự nghiệp của Hàn Tín, không có trận nào không thắng, không có trận nào mà không đối được.
“Thủy vô thường thế, binh vô thường hình” đây chính là đặc điểm lớn nhất của Hàn Tín.
Trận pháp của ông đa hình, lấy ít thắng nhiều, lấy yếu thắng mạnh, luôn tạo ra sự bất ngờ, trở tay không kịp. Chỉ trong khoảng thời gian ngắn ngủi hơn 30 năm, Hàn Tín đã xây dựng sự nghiệp lẫy lừng trong thiên hạ.
Hàn Tín đã vì nhà Hán mà lập vô số công lao to lớn, một đời anh hùng, chí khí ngút trời. Ví như câu nói: “Thỏ khôn hết thì chó giỏi bị nấu, chim cao hết thì cung tốt bị cất, nước địch bị phá thì mưu thần hết thời”, bởi Hàn Tín lại là “công cao quá chủ” nên sau cùng phải nhận về một cái kết không mấy tốt đẹp.
Sau khi Hàn Tín ra đi, người đời treo đôi câu đối, đại ý là: thành bại bởi một người tri kỷ. Có thể nói, cả cuộc đời của Hàn Tín đều gói gọn trong hai vế đối này.
Cổ nhân có câu: “Cao sơn lưu thủy, tri kỷ khó tìm”, đối với người bình thường mà nói thì hai từ “tri kỷ” mang hàm nghĩa tương đối chính diện, là điều mà không phải ai cũng có thể tìm được cho mình trong đời.
Tuy nhiên, đối với Hàn Tín, tri kỷ ấy vừa là vinh lại là hận, thật khó nói thành lời. Tại sao lại như vậy?
Cuộc đời của Hàn Tín thường được người đời nhận xét là: “Thành cũng Tiêu Hà, bại cũng Tiêu Hà”. Nói đến “tri kỷ” của Hàn Tín cũng chính là nói đến Tiêu Hà.
Những năm cuối của triều đại nhà Tần, Hàn Tín gia nhập vào quân đội Hạng Lương khởi nghĩa. Sau khi Hạng Lương không còn, Hàn Tín quy thuận Hạng Vũ, vì là người biết võ công tinh nghệ cho nên được đảm nhiệm vị trí Kích Lang Trung.
Hàn Tín có nhiều cơ hội được tiếp cận Hạng Vũ và nhiều lần tiến cử mưu lược của mình cho Hạng Vũ, tuy nhiên Hạng Vũ lại không nhìn ra tài năng của ông, nên cũng không trọng dụng. Hàn Tín cho rằng dẫu có ở lại bên Hạng Vũ thì cũng chẳng có tiền đồ, nên khi Lưu Bang tiến vào Hán Trung, Vũ Đô, Ba Quận, Hàn Tín đã rời quân Sở sang đầu quân cho Lưu Bang.
Tiếc thay, sang đầu quân cho Lưu Bang, Hàn Tín vẫn không được trọng dụng nên chỉ giữ chức quan nhỏ trông coi lương thảo.
Sau này Hàn Tín gặp Tiêu Hà, là người thân tín của Lưu Bang. Chỉ sau vài lần gặp mặt nói chuyện, Tiêu Hà đã phát hiện sở học kỳ tài của Hàn Tín, biết rằng tài năng của ông khó ai sánh được.
Hàn Tín cứ tưởng Lưu Bang sẽ trọng dụng nhưng sau rất nhiều ngày tại Hán Trung, vẫn không có người để mắt đến, ông đành ôm nỗi thất vọng rời đi.
Tiêu Hà ý thức được rằng, nhà Hán không thể bỏ qua một kỳ tài như vậy. Vì thế khi nghe tin Hàn Tín bỏ doanh trại mà đi, Tiêu Hà bất kể đêm hôm phi ngựa đuổi theo, đây cũng là khởi nguồn của điển tích “Tiêu Hà dưới trăng truy đuổi Hàn Tín”.
Vì cấp bách nên Tiêu Hà không kịp bẩm báo Lưu Bang mà vội vàng lấy ngựa đi gấp trong đêm, khiến Lưu Bang hiểu nhầm Tiêu Hà bỏ trốn.
Đương thời, vì hoàn cảnh khó khăn nên rất nhiều binh sĩ đều đào ngũ. Lưu Bang thấy Tiêu Hà không từ mà biệt nên giật mình, cho rằng đến người thân cận với mình như Tiêu Hà cũng bỏ đi thì biết phải làm sao?
Nhưng sau đó Tiêu Hà đã đem Hàn Tín trở lại doanh trại và nói với Lưu Bang: “Nếu như ngài chỉ làm một Hán Trung vương, vậy thì tại hạ đem Hàn Tín về là việc dư thừa. Nhưng nếu như ngài muốn xưng bá thiên hạ, vậy Hàn Tín chính là một bậc tướng tài không thể không có”.
Lưu Bang nghe theo kiến nghị của Tiêu Hà, nhờ đó Hàn Tín nắm quyền thống soái quân đội Lưu Bang – ở đây không thể không khen ngợi sự thông minh, khéo léo và con mắt nhìn người của Tiêu Hà.
Cũng kể từ đó, lịch sử đã viết nên truyền kỳ về một Hàn Tín đến đâu thắng đó, uy danh thiên cổ, giúp nhà Hán giành lấy giang sơn. Tiêu Hà là người đã thành tựu nên Hàn Tín và cũng thành tựu nên giang sơn nhà Hán, nên người đời có câu: “Thành cũng Tiêu Hà”.
Vậy còn “bại cũng Tiêu Hà” là sao? Đây là việc sau khi Lưu Bang bình định thiên hạ, lập nên bá nghiệp thì bắt đầu đố kỵ với tài năng của đệ nhất công thần Hàn Tín.
Tiêu Hà trước kia là ân nhân của Hàn Tín, ra sức tiến cử ông với Lưu Bang, nhưng cuối cùng lại chính Tiêu Hà lừa ông vào cung cho Lã Hậu xử lý. Bởi vậy đời sau nói rằng Hàn Tín làm nên sự nghiệp nhờ bởi Tiêu Hà mà ra đi cũng do tay Tiêu Hà.
